Jak mówić o tym czasie? Jakiś moment rubenowski we mnie, jakiś rubensowski deszcz spada na mnie i ochładza mnie, sprawia, że oto przez niego choruję, niedomagam. Coś, co pochłania i napawa spokojem zarazem (Boże, jakie to Wojtyłowskie, ile w tym mistycznej dialektyki). Deszcze. W tę jesień wyjątkowo pełną ciemności oglądam Panny z wilka. Żadnych transgresji, jedynie surowe konkluzje i konstatacje: ta główna o Wiktorze Rubenie w sobie – tak lubię zresztą przywłaszczać cudze kostiumy, płaszcze, maski, szpady, nesesery. I przykuł mój głupi, stronniczy wzrok akurat wirydarzyk Rubena, wirydarzyk jego umysłu, nazwijmy. Na stole, na którym pracuję, numer „Studium” z 2007 roku (wydobyty wczoraj z bibliotecznej czytelni), do tego najnowszy numer „Toposu”. Przemysław Dakowicz rozmawia z Tomaszem Burkiem. Pisanie, które jest polowaniem, czyhaniem, tropieniem – powiada do mnie Krzysztof Rutkowski (przypomina mi o tym niegdysiejsze „Studium”). Mój Boże, ile w tym zewnętrzności. Nie nieprawdy. Raczej braku albo rozmycia i zamazania – rozterki...
Zewnętrzności, tak. Zewnętrzności obsesji, fiksacji, które wyrzucają nas poza obszar promieniowania naszego tworzywa. Rutkowski ma rację, lecz tylko częściowo – pewien rodzaj pisania, owszem, potwierdza jego orzeczenie, ale wyłącznie ten, w który on bezgranicznie wierzy. Wykłada własną ars poetica, bardzo wąską pojmowaną, bardzo Girardowską. Patronimuje sobie siebie na naszych oczach. Podobnie mieszane uczucia przy Dakowiczu tej deszczowej jesieni. Skąd u niego ta metafizyczna apodyktyczność, administracja mitem, zarządzanie tajemnicą? Dlaczego arbitralnie uznaje, że Tomasz Burek narodził się na nowo obok trumny z ciałem Juliana Przybosia, którą przewoził karawanem z Warszawy do Rzeszowa w 1970 roku? Dlaczego moderuje Burka, zupełnie inżyniersko animuje jego duszę, nie zaś daje się mu prowadzić?
A może wina leży po mojej stronie – może to ja zwątpiłem w etos wywiadu, w wewnętrzną duchowość rozmowy, której antagonizmów nie należy kwestionować ani usprawiedliwiać. Po prostu spolegliwie przyjąć i podjąć. Jakiś moment rubenowski we mnie, nie Wojtyłowski, może quasi-Wojtyłowski, rubenowski na pewno. I te olśniewające słowa Burka: „jedyna szansa naszej ogłupiałej kultury polega na tym, że ona jeszcze opisze, co się stało, że odwzoruje własny upadek”. I jego, Tomasza Burka niewiara w to, że przyjdzie drugi Mann, dajmy na to. Cóż, z tym jednym nie chcę się zgodzić. Mann świata głupców, Mann stworzony i zbudowany na monumentalne opisywanie rozkładającego się intelektu – jest Mannem bardzo możliwym, Mannem dającym się wyobrazić. To, co wewnętrzne, będzie we wszelkich możliwych, dostępnych i niedostępnych warunkach niezależne od tego, co rozczłonkowane. Ład i głębia samowychowywania się, samowychowania – są możliwe także w świecie po kulturowej i filozoficzno-intelektualnej kastracji. Mann, który byłby eunuchem, najpełniej i najwydatniej by nim nie był – w wyższym, a więc w artystycznym porządku bytowym. Byłby jeszcze bardziej prorokiem, niż Mann, któremu losu eunucha cudownie oszczędzono.
© Karol Samsel
