nowości 2024

Anna Andrusyszyn Pytania do artystów malarzy

Edward Balcerzan Domysły

Henryk Bereza Epistoły 2

Roman Ciepliński Nogami do góry

Janusz Drzewucki Chwile pewności. Teksty o prozie 3

Anna Frajlich Odrastamy od drzewa

Adrian Gleń I

Guillevic Mieszkańcy światła

Gabriel Leonard Kamiński Wrocławska Abrakadabra

Wojciech Ligęza Drugi nurt. O poetach polskiej dwudziestowiecznej emigracji

Zdzisław Lipiński Krople

Krzysztof Maciejewski Dwadzieścia jeden

Tomasz Majzel Części

Joanna Matlachowska-Pala W chmurach światła

Piotr Michałowski Urbs ex nihilo. Raport z porzuconego miasta

Anna Maria Mickiewicz Listy z Londynu

Karol Samsel Autodafe 7

Henryk Waniek Notatnik i modlitewnik drogowy III

Marek Warchoł Bezdzień

Andrzej Wojciechowski Zdychota. Wiersze wybrane

książki z 2023

Andrzej Ballo Niczyje

Maciej Bieszczad Pasaże

Maciej Bieszczad Ultradźwięki

Zbigniew Chojnowski Co to to

Tomasz Dalasiński Dzień na Ziemi i 29 nowych pieśni o rzeczach i ludziach

Kazimierz Fajfer Całokształt

Zenon Fajfer Pieśń słowronka

Piotr Fluks Nie z tego światła

Anna Frajlich Szymborska. Poeta poetów

Adrian Gleń Jest

Jarek Holden Gojtowski Urywki

Jarosław Jakubowski Baza

Jarosław Jakubowski Koń

Waldemar Jocher dzieńdzień

Jolanta Jonaszko Nietutejsi

Bogusław Kierc Dla tego

Andrzej Kopacki Życie codzienne podczas wojny opodal

Jarosław Księżyk Hydra

Kazimierz Kyrcz Jr Punk Ogito w podróży

Franciszek Lime Garderoba cieni

Artur Daniel Liskowacki Do żywego

Grażyna Obrąpalska Zanim pogubią się litery

Elżbieta Olak W deszczu

Gustaw Rajmus >>Dwie Historie<< i inne historie

Juan Manuel Roca Obywatel nocy

Karol Samsel Autodafe 6

Kenneth White Przymierze z Ziemią

Andrzej Wojciechowski Budzą mnie w nocy słowa do zapisania

Wojciech Zamysłowski Birdy peak experience

City 6. Antologia polskich opowiadań grozy

"Ciemna dolina", http://melancholiacodziennosci.blogspot.com, 01.2022

copyright © http://melancholiacodziennosci.blogspot.com 2022


„Ciemna dolina” Jarosława Jakubowskiego to tom zawierający osiemnaście historii, wśród których największą reprezentację mają opowiadania grozy. Pojęcie traktuję to bardzo szeroko i zaliczam do niego różne teksty literackie, których esencją jest wprowadzenie w dobrze nam znany świat jakiegoś elementu irracjonalnego. Chodzi tu o postaci, zdarzenia lub czyny nie dające się ogarnąć rozumem, okiełzać dobrze nam znanymi narzędziami poznawczymi. Autor kreuje wizje powodujące chaos w poukładanym świecie protagonistów. To co nieznane, obce, wielokrotnie przyprawia o ciarki na plecach. Nawet jeśli bohaterowie nie potrafią nazwać, czego tak naprawdę się boją.

Pierwiastek inności przybiera w książce różną formę. Czasami są to miejsca (las, dworzec kolejowy, cmentarz, szpital), innym razem postaci (gnijące ciała, potwory karmiące się ludźmi) czy wreszcie zdarzenia (zniknięcie młodego piłkarza, zaaranżowanie niespodziewanego pogrzebu). Zawsze jednak inność staje się drzazgą, rysą na harmonijnym pejzażu życia, która przedostając się do organizmu swojskości, wprowadza bohatera w stan niepewności. Jest to uciążliwe, zagrażające poczuciu bezpieczeństwa i tożsamości. Z tego też powodu protagoniści Jakubowskiego sami zaczynają budować wewnętrzną granicę między światami. Stopniowo wchodzą w głąb labiryntu, z którego wyjść można tylko pozornie niewidocznymi ścieżkami.

Odnoszę wrażenie, że opowiadania grozy zaprezentowane w zbiorze „Ciemna dolina” Jarosława Jakubowskiego, mówią dużo o poznaniu siebie. Nie jest to jednak proste czy jednowymiarowe słuchanie relacji innych o sobie samym. W tym wypadku wiedza płynie z akceptacji otaczającej nas inności. Spotkanie z obcym wymaga dialogu. Dopiero godząc się z innością i rozmawiając z nią (jak bohater „Przesiadki” z martwym) określamy siebie. A stąd już prosta droga do zaaprobowania swoich wad i niechcianych zdarzeń. To może być także bodziec pchający do działania.

„Ciemna dolina” Jarosława Jakubowskiego rzadko operuje na strachu konkretnym. Mało tu duchów, potworów, zjaw. Autor unika słów, które wskazywałyby na obecność jakiegoś namacalnego medium. Zamiast tego buduje nastrój przez umiejętne posługiwanie się niepewnością. To właśnie tajemnica najbardziej przeraża, wpływa pobudzająco na wyobraźnię, tworzy swego rodzaju makabryczną grę z czytelnikiem. Tu nie ma miejsca na naukowe, logiczne wyjaśnienia. Wszystko dzieje się na płaszczyźnie domysłów. Noc, zmrok, światłocienie, niepokojące dźwięki, ukradkowe spojrzenia, cisza – to wszystko nadaje opowiadaniom charakter psychologiczny.

Większość zamieszczonych w zbiorze opowiadań grozy to miniatury. Raptem kilkustronicowe opowieści, w których nie ma miejsca na drobiazgowe odtworzenia świata zewnętrznego. Autor skupia się na konkretnym wycinku życia protagonisty i to z niego wydobywa jakąś ideę. Dobrym przykładem będzie pierwszy tekst. Oto przeciętny człowiek, którego imienia nie będziemy pamiętać już po lekturze dwóch kolejnych narracji. W co on się ubiera? Jak zarabia na życie? Gdzie mieszka? Jakie to właściwie ma znaczenie? Jego misją w naszym życiu jest podać historię, która swoją abstrakcyjnością i atmosferą wzbudzi uczucia. I to się Jakubowskiemu udaje. Kluczem jest zaaranżowanie niesamowitego zdarzenia. Bohater „Pogrzebu” zostaje postawiony przed faktem – ma przygotować się na swój pogrzeb. W tym celu wykonuje parę czynności porządkowych: podejmuje pracownika zakładu, który zdejmuje z niego miarę, żegna się z rodzicami i dziećmi, wybiera odpowiednią trumnę. Przede wszystkim jednak walczy ze sobą. Czy naprawdę tego chce? Co spowodowało, że jest w tym a nie innym miejscu. Dlaczego inni reagują na to z takim spokojem? Jeśli ktoś spodziewa się dydaktycznego finału tej historii to z pewnością będzie rozczarowany. W zbiorze „Ciemna dolina” Jarosława Jakubowskiego rzadko pojawiają się puenty. Każdy sam musi znaleźć sens w przedstawionej opowieści.

Zaprezentowane tu opowiadania skupiają się czasami na innych aspektach. „Piłka” porusza ważny problem społeczny jakim jest wykorzystywanie seksualne. Najkrótsza relacja tomu – raptem dwustronicowy „Koniec” – to z kolei krzyk o uwagę dla smutnego losu tych, którzy sami krzyczeć nie potrafią. Piękna to opowieść o złamanym kloniku, któremu Jakubowski przeciwstawia zdobycze popkultury. Są też opowieści o kończeniu życia w takim kształcie, w jakim bohaterowie nigdy trwać by nie chcieli. Pojawiającym się w kilku miejscach wątkiem jest również pisanie. Ono bywa receptą na wszechogarniający marazm, ale czasami potrafi też dać w kość, gdy trafi się na nieodpowiednich interesariuszy.

„Ciemna dolina” była dla mnie lekturą świeżą, mimo że bazuje na sprawdzonych motywach. Przede wszystkim zostawiła coś w środku. Do tych tekstów chciało się zasiadać. Cały dzień czekałem na wieczór, gdy w całkowitej ciemności zapalałem lampkę i poznawałem nowe pomysły na oswojenie wewnętrznych niepokojów. W zbiorze podobała mi się nie tylko sama koncepcja fabularna, ale także język – żywy, nie stroniący od gier słownych, pełen ironii. Nie wszystkie historie przypadły do gustu, ale tak to już bywa w tomach miniatur. Tych trafionych było zdecydowanie więcej niż przestrzelonych jakąś wtórnością Wszystko to sprawia, że „Ciemna dolina” to dla mnie jeden z najlepszych polskich zbiorów opowiadań 2021 roku.
Paweł


Jarosław Jakubowski Ciemna Dolinahttp://www.wforma.eu/ciemna-dolina.html


dofinansowano ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa, zgodnie z art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych

"Ciemna dolina", http://melancholiacodziennosci.blogspot.com, 01.2022 - Galeria 4