copyright © https://przegladdziennikarski.pl 2022
Kolejna powieść Zbigniewa Kosiorowskiego „Metanoia” to próba opisania złożoności ludzkiego losu zawieszonego w konglomeracie historii, sytuacji, chwil, w których może się znaleźć każdy, a przed którymi nie można uciec.
Autor, jak Quentin Tarantino w „Pulp fiction”, początkowo prowadzi nas przez pozornie niepowiązane obrazy, sceny z życiorysów, konflikty i wydarzenia początku lat osiemdziesiątych XX w. Plastycznie i z niezwykłą starannością odmalowuje realia, które z jednej strony są tłem, a z drugiej motorem, motywacją, a niekiedy usprawiedliwieniem czynów. Wiatr historii, burza losów, sztorm wydarzeń. Rejs przez morze od kontynentu do kontynentu, od tonącej w mroku stanu wojennego Polski przez targane eksplozjami sporne Falklandy i tkwiącą w apogeum apartheidu Afrykę Południową po baskijskich separatystów i handlarzy narkotyków. Kiedy bohater podaje w wątpliwość sens okupionej ofiarami walki o kupę kamieni, gdzieś na zapomnianym krańcu świata, słyszy w odpowiedzi: „Jak to nie było o co walczyć? Przecież Argentyńczycy i Angole znaleźli tu niewyczerpane pokłady drogocennego honoru i patriotyzmu”.
Refleksje i retrospekcje powoli splatają się niczym rybacka sieć i wyłaniają obraz bohatera, marynarza polskiej floty połowów dalekomorskich, o którym z całą pewnością można powiedzieć, niczym o Charlie’m Marlowe, „że nie był on typowym przedstawicielem swojego zawodu. Był marynarzem, ale był też wędrowcem”. Pełnym niezgody na niesprawiedliwość, czy też może na to, co za niesprawiedliwość uważał. Zmiany, które zachodzą w bohaterze nie są wynikiem jedynie przypadku, raczej dowodem jego wrażliwości i deklaracją opowiedzenia się po tej dobrej stronie. Czy jednak zawsze można wybrać dobro, czy dobro istnieje? Czy istnieje racja, a jeśli tak, to kto ją ma? Czy dopiero uderzenie skrzydłem wiatraka pozwala zobaczyć prawdziwego przeciwnika i o co toczy się walka? A może to wciąż ułuda i szlachetne pobudki leżące u podstaw łajdackich czynów.
Podejmowane decyzje wpływają niewątpliwie na nasz los, ale wpływają również na los innych ludzi. Bohater dowodzi, że ludzie morza mają swój kodeks honorowy. Czy można się rozliczyć z przeszłością tak, żeby było sprawiedliwie?
„A pokuta? [...] – Sumienie nie pozwoli Ci zapomnieć. To wystarczająca kara”.
Kluczem do odczytania powieści jest jej tytuł – metanoja, którą: „Słowniki greki klasycznej czy też specjalistyczne dotyczące greki biblijnej (...) tłumaczą na poziomie etymologicznym (...) jako: zmiana myślenia, przemyślenie po zaistniałym zdarzeniu, odwrócenie myśli, zmiana wewnętrznego usposobienia”.
Autor, odmalowując głównego bohatera, wydaje się przedstawiać jego życiorys nierealnie – „to za dużo na jedne życie, to niemożliwe, by tyle mogło kogoś spotkać” (takie myśli nasuwają się podczas lektury). Zabieg ten pozwala jednak wyraźnie pokazać skrajne reakcje, emocje – wielowymiarowość człowieczeństwa, pobudek, czynów. Staje się przestrogą przed jednoznacznością ocen, które jesteśmy tak często skłonni wydawać. Jednocześnie ten zabieg kontrastuje z wyjątkowym realizmem faktograficznym o wojnach już zapomnianych, a tak nieodległych.
Joann Dżaman
Zbigniew Kosiorowski Metanoia – http://www.wforma.eu/metanoia.html
