nowości 2024

Anna Andrusyszyn Pytania do artystów malarzy

Edward Balcerzan Domysły

Henryk Bereza Epistoły 2

Roman Ciepliński Nogami do góry

Janusz Drzewucki Chwile pewności. Teksty o prozie 3

Anna Frajlich Odrastamy od drzewa

Adrian Gleń I

Guillevic Mieszkańcy światła

Gabriel Leonard Kamiński Wrocławska Abrakadabra

Wojciech Ligęza Drugi nurt. O poetach polskiej dwudziestowiecznej emigracji

Zdzisław Lipiński Krople

Krzysztof Maciejewski Dwadzieścia jeden

Tomasz Majzel Części

Joanna Matlachowska-Pala W chmurach światła

Piotr Michałowski Urbs ex nihilo. Raport z porzuconego miasta

Anna Maria Mickiewicz Listy z Londynu

Karol Samsel Autodafe 7

Henryk Waniek Notatnik i modlitewnik drogowy III

Marek Warchoł Bezdzień

Andrzej Wojciechowski Zdychota. Wiersze wybrane

książki z 2023

Andrzej Ballo Niczyje

Maciej Bieszczad Pasaże

Maciej Bieszczad Ultradźwięki

Zbigniew Chojnowski Co to to

Tomasz Dalasiński Dzień na Ziemi i 29 nowych pieśni o rzeczach i ludziach

Kazimierz Fajfer Całokształt

Zenon Fajfer Pieśń słowronka

Piotr Fluks Nie z tego światła

Anna Frajlich Szymborska. Poeta poetów

Adrian Gleń Jest

Jarek Holden Gojtowski Urywki

Jarosław Jakubowski Baza

Jarosław Jakubowski Koń

Waldemar Jocher dzieńdzień

Jolanta Jonaszko Nietutejsi

Bogusław Kierc Dla tego

Andrzej Kopacki Życie codzienne podczas wojny opodal

Jarosław Księżyk Hydra

Kazimierz Kyrcz Jr Punk Ogito w podróży

Franciszek Lime Garderoba cieni

Artur Daniel Liskowacki Do żywego

Grażyna Obrąpalska Zanim pogubią się litery

Elżbieta Olak W deszczu

Gustaw Rajmus >>Dwie Historie<< i inne historie

Juan Manuel Roca Obywatel nocy

Karol Samsel Autodafe 6

Kenneth White Przymierze z Ziemią

Andrzej Wojciechowski Budzą mnie w nocy słowa do zapisania

Wojciech Zamysłowski Birdy peak experience

City 6. Antologia polskich opowiadań grozy

"Pełna kontrola", www.latarnia-morska.eu, 11.09.2011

copyright © Latarnia Morska 2011

Alan Sasinowski – (rocznik 1983) urodził się i mieszka w Szczecinie. Debiutował powieścią Sukces (2006), wydając później powieść drugą: Rupieć (2010). Jego pracę magisterską Apetyt na eksces (zbiór tekstów analizujących wybrane powieści najnowszej literatury polskiej – m.in. D. Masłowskiej, M. Sieniewicza i S. Shutego), którą wyróżniono w VII edycji Konkursu im. Czesława Zgorzelskiego, zamierza wkrótce opublikować Wydawnictwo FORMA. Tymczasem, w serii „Kwadrat” tegoż wydawnictwa, ukazała się nowa rzecz prozatorska A. Sasinowskiego: Pełna kontrola.

Gdy w połowie ubiegłego roku omawiałam dla czytelników „Latarni Morskiej” drugą powieść Alana Sasinowskiego Rupieć, znając również debiutancki Sukces, dopadła mnie myśl, że następna książka tego autora również nie wyjdzie z „zaklętego” kręgu autobiografizmu i szczecińskości. Tak się stało. Trzecia rzecz prozą A. Sasinowskiego – Pełna kontrola – także obraca się w tych rewirach: mamy tu elementy autobiograficzne, mamy Szczecin w tle, a także wątki akademickie i publicystyczno-polityczne. No i wciąż niełatwe relacje rodzinne. Lecz po kolei.
Postacią wiodącą jest Duduś, pokoleniowy rówieśnik autora, polonista, pracownik kultury. Osobnik wrażliwy, ambitny, naznaczony „piętnem” (czy też kompleksem) rodzinnej przeszłości.
Zaś obok Dudusia jest Malwina, jego narzeczona, prawie o pokolenie starsza. Malwina Nowak, profesor literatury szczecińskiego uniwersytetu. Również inteligentna, naznaczona piętnem alkoholizmu i – co komplikuje sprawę – cukrzycy.

Kombinacja zaawansowanej cukrzycy i regularnie nadużywanego alkoholu (tu przede wszystkim w postaci dżinu z tonikiem w ilościach trudnych do ogarnięcia) niesie fatalne skutki. Tak zaczyna się Pełna kontrola – od sceny ukazującej Dudusiową próbę wyrwania Malwiny z insulinowej zapaści. Później dowiadujemy się, że to jest swego rodzaju „norma” – gdyż obdarzona Dudusiowym uczuciem (niejednoznaczym – zaznaczmy) Malwina przejawia skłonności autodestrukcyjne. Duduś wciąż stara się, choć ze skutkiem miernym, uchronić ukochaną przed biologiczną katastrofą. Jednak ukochana z premedytacją alkoholowym ekscesom nie odpuszcza.
Zarysowane tu uczucie między Dudusiem i Malwiną wydaje się płytkie i głębokie zarazem. To melanż namiętności, fascynacji, lęku przed samotnością, poczucia winy i migawkowych projekcji marzeń. Trudno to nazwać romansem. Związek ten wygląda na z góry przegrany. Jednak istnieje i w sumie wymaga od obojga... nie wiadomo czego. W tak przedstawionej sytuacji – mimo pewnych uproszczeń – dostrzegamy i skłonni jesteśmy uwierzyć w niełatwość relacji osobowości skrajnie różnych.

Lecz Malwina jest tylko dodatkiem do Dudusia, osobnika o dosyć złożonym charakterze, przepełnionym wątpliwościami egzystencjalnymi i niepotrafiącym sobie ze sobą poradzić. Obsesją postaci głównej jest chęć zapanowania nad rzeczywistością, ogarnięcia tego, w czym przyszło mu żyć. Duduś posiada silną skłonność do autoanalizy. Przeto dzieli włos na czworo, projektuje, imputuje i retunduje własne życie równie zaciekle, jak bezskutecznie. A że jest bystrym obserwatorem i inteligencji mu nie brak, przygody z tym związane są barwne i momentami (na nieco ponury sposób) zabawne.
Jako się rzekło, Duduś funkcjonuje z „piętnem” (czy też kompleksem) rodzinnym. Aspirując do „wyższych sfer” (jak się onegdaj mówiło), okropnie wstydzi się ojca i matki, ludzi „z nizin”. W Pełnej kontroli zwłaszcza matka gra rolę ważną (w Rupieciu był to ojciec). Jest w pewnym sensie lustrem tego, z czym chciałby zerwać, od czego się odciąć. Jednak cóż, mechanicznie zrobić tego się nie da. A emocjonalny ślad przeszłości – chcemy czy nie – realnie wpływa na mentalność kształtowanej osobowości.

Inną sprawą wartą zaakcentowania jest „szczecińskość” tej prozy. Autor umieścił przecież opowiadaną historię w konkretnej przestrzeni (i czasie). Szczecin A. Sasinowskiego wygląda na „brudny”, zakompleksiony i mało atrakcyjny (w stosunku do innych krajowych aglomeracji). Nie wiem, nie potrafię powiedzieć, ile w tym przekory, ile prawdy – jednak przedstawiony obraz nie ożywia dobrych odczuć. Dystansowanie się do przedstawionego pejzażu miejskiego (nieraz z zacięciem trochę satyrycznym) pogłębiane jest karykaturalnym rysem środowiska intelektualnego Szczecina. Tu akurat lokalnymi reprezentantami tak zwanej elity są przedstawiciele światów akademickich i literackich, w których to nasz Duduś usiłuje się poruszać (a w pewnym, dalekim sensie, także identyfikować).

Historia toczy się w rozpędzonych latach dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia, które jednocześnie są okresem dojrzewania (i rosnącej samoświadomości) Dudusia. Sporo tu odniesień do zdarzeń i nazwisk autentycznych, które z czasem (impregnowane siłą kodów kulturowych) mogą uzyskać charakter uniwersalny. Teraz jednak eksponują się – by tak rzec – walorami na poły publicystycznymi.

Gdy o język idzie, proza ta w niczym nie odstaje od dwóch próz poprzednich A. Sasinowskiego. Jest mięsisty i wyrazisty zarazem, zborny, w swej budowie konsekwentny. Choć nie znaczy to, że będzie powszechnie akceptowalny (na przykład z powodu wulgaryzmów – w tej konwencji dopuszczalnych, bo nie ma tu epatowania dla samego epatowania). Czyta się płynnie. Widać, że arkana warsztatowe ma autor w małym palcu i jedynie materią przesłań musi się trudzić.
Tak. Przesłania. Tajemnice. Wywołany przynajmniej podskórny niepokój, nie wspominając o odświeżającej refleksji. Jeśli ich nie ma, na nic (twórcze) pisanie. Bo kto przynajmniej średnio wybredny zadowoli się samą anegdotą?
U A. Sasinowskiego przesłania są. Pośród nich, jak się wydaje, jednym z najważniejszych jest potrzeba rozpoznania własnej tożsamości. I niezgoda na zastaną rzeczywistość. W dosłownym sensie to abecadło filozoficzne, wiodące ze sobą pytania o sens istnienia własnego, życia w ogóle, jego wartości.

(...) Pełna kontrola sama w sobie jest rzeczą strawną i poruszającą. Bez wątpienia autor ten ma w sobie spory potencjał. I jeśli wytrwa, czekać nas może w przyszłości sporo interesujących niespodzianek.
Wanda Skalska


Alan Sasinowski Pełna kontrolahttp://wforma.eu/178,pelna-kontrola.html