nowości 2024

Anna Andrusyszyn Pytania do artystów malarzy

Edward Balcerzan Domysły

Henryk Bereza Epistoły 2

Roman Ciepliński Nogami do góry

Janusz Drzewucki Chwile pewności. Teksty o prozie 3

Anna Frajlich Odrastamy od drzewa

Adrian Gleń I

Guillevic Mieszkańcy światła

Gabriel Leonard Kamiński Wrocławska Abrakadabra

Wojciech Ligęza Drugi nurt. O poetach polskiej dwudziestowiecznej emigracji

Zdzisław Lipiński Krople

Krzysztof Maciejewski Dwadzieścia jeden

Tomasz Majzel Części

Joanna Matlachowska-Pala W chmurach światła

Piotr Michałowski Urbs ex nihilo. Raport z porzuconego miasta

Anna Maria Mickiewicz Listy z Londynu

Karol Samsel Autodafe 7

Henryk Waniek Notatnik i modlitewnik drogowy III

Marek Warchoł Bezdzień

Andrzej Wojciechowski Zdychota. Wiersze wybrane

książki z 2023

Andrzej Ballo Niczyje

Maciej Bieszczad Pasaże

Maciej Bieszczad Ultradźwięki

Zbigniew Chojnowski Co to to

Tomasz Dalasiński Dzień na Ziemi i 29 nowych pieśni o rzeczach i ludziach

Kazimierz Fajfer Całokształt

Zenon Fajfer Pieśń słowronka

Piotr Fluks Nie z tego światła

Anna Frajlich Szymborska. Poeta poetów

Adrian Gleń Jest

Jarek Holden Gojtowski Urywki

Jarosław Jakubowski Baza

Jarosław Jakubowski Koń

Waldemar Jocher dzieńdzień

Jolanta Jonaszko Nietutejsi

Bogusław Kierc Dla tego

Andrzej Kopacki Życie codzienne podczas wojny opodal

Jarosław Księżyk Hydra

Kazimierz Kyrcz Jr Punk Ogito w podróży

Franciszek Lime Garderoba cieni

Artur Daniel Liskowacki Do żywego

Grażyna Obrąpalska Zanim pogubią się litery

Elżbieta Olak W deszczu

Gustaw Rajmus >>Dwie Historie<< i inne historie

Juan Manuel Roca Obywatel nocy

Karol Samsel Autodafe 6

Kenneth White Przymierze z Ziemią

Andrzej Wojciechowski Budzą mnie w nocy słowa do zapisania

Wojciech Zamysłowski Birdy peak experience

City 6. Antologia polskich opowiadań grozy

"Pergamonia", http://annasikorska.blogspot.com, 19.03.2017

copyright © http://annasikorska.blogspot.com 2017

Pergamon – zapomniane miasto i państwo, założone przez przybyszów z Grecji, owiane aurą tajemniczości i zapomniane, a dziś jego stolica jest odkrywana, rozkopywana i podziwiana. Biblioteka pergamońska była drugą co do wielkości biblioteką (największa była aleksandryjska) w ówczesnym (antycznym) świecie podbitym przez Aleksandra Wielkiego. Starożytny teatr, świątynia Dionizosa, Ateny, ołtarz Zeusa, gimnazjon – to obiekty, które do dziś możemy zobaczyć w każdym wówczas znaczącym greckim mieście. Pergamon zasłynął nie tylko z okazałych budowli, ale także z wytwarzania pergaminu, z którym nazwa miasta kojarzy się nie bez przyczyny.

Jak wyglądało życie w takim mieście? Czy miasto wrzało od tłumów czy raczej wiodło spokojny byt małych miasteczek usatysfakcjonowanych ze swojej pozycji w okolicy? Dziś na podstawie badań archeologicznych możemy to delikatnie odtworzyć, wyobrazić sobie. Można też snuć wizje jak takie miasto wyglądałoby dziś. Gdzie i jak żyliby ludzie, co robiliby, w jaki sposób kształtowali kontakty ze sobą.

Jan Drzeżdżon zabiera nas do świata Wielkiej Pergamonii przypominającej nam świat nam bliski, ale pełen przerysowanych absurdów niemal jak u Godota, Kafki, Gombrowicza, Schulza. Zachowania bohaterów, ich portrety są przerysowane, świat pełen dziwnych, niewytłumaczalnych zdarzeń i niepokojącej, wizjonerskiej symboliki, w której Pergamonia jest nieosiągalnym, niemającym kształtu, ale za to mającym określone cechy boskości, ponieważ jest wokół, wypełnia przestrzeń, obserwuje, ma swoich Urzędników, których zadaniem jest sprawdzanie kronik i obsadzanie ról, ocenianie czy wszystkie czyny realizowane są zgodnie z planem.

„Pergamonia ma swoje prawa, to ona rozdziela ludziom ich role i dba też o to, aby zachowały one posmak wieczności. Mówi się nieraz, że rola została źle obsadzona i że wówczas figura taka wypada z obrazu, widać jedynie ostry błysk przeszywający niebo i słychać jakby huk wodospadu. Rada Miejska prowadzi kronikę takich wypadków i publikuje ją na początku i na końcu sezonu teatralnego. Sezon teatralny jest w Pergamonii świętem. Uważa się, iż figury, które wypadły z obrazu, nigdy nie istniały, a ogłoszenie tego faktu przed sezonem teatralnym, lub po nim, kasuje je z pamięci mieszkańców Pergamonii. Podobno w ogłoszeniach Rady Miejskiej pojawiają się nazwiska postaci, które nigdy w Pergamonii nie istniały, ale wynika to z nadgorliwości niektórych urzędników. Zdarza się, że podczas sezonu teatralnego postacie z teatru zmieniają się rolami ze zwykłymi mieszkańcami Pergamonii i wówczas niektórzy urzędnicy Rady Miejskiej pilnie uważają, czy jakieś figury w ogóle nie wypadły z roli. Wówczas jest tak, że kronika w części zostaje wypełniona nowymi nazwiskami”.

Ten pełen absurdów obraz zaczyna się dość prosto. Do domu mężczyzny przychodzi obca kobieta i po prostu (bez jego zgody) wprowadza się do jego domu. Absurdalne zachowania na początku są tylko delikatnym wstępem i przedsmakiem tego, co czeka czytelnika dalej.

W obszernym dziele pisanym prozą spotkamy się ze zwrotami znanymi ze starożytnych eposów oraz tragedii. Powaga, napięcie, dbanie o odpowiednie ramy obrazu (to jak obserwator może widzieć) połączona z groteskowością zachowań sprawia, że nie wiemy, czego dokładnie się spodziewać nawet w tak banalnej sferze jak zakończenie: czy będzie szczęśliwe czy tragiczne? O samych bohaterach wiemy niewiele. Jonatan jest samotnym, niemłodym mężczyzną mieszkającym w małym domku (z minimalistycznym wyposażeniem) na skraju łąki z wielką postacią Abrahama, do której pragnie dotrzeć i odkryć „najgłębszą tajemnicę”. Stojący na widnokręgu Abraham nie ma nic wspólnego z jest biblijnym ojcem Żydów, ale wiąże się z narodowym bohaterem Kaszubów, Antonim Abrahamem, który uwolnił się z pruskich kajdan. Jego spokojne życie zostaje zakłócone przez przybycie nieznanej mu Angeliki, która natarczywie wkracza w życie samotnie mieszkającego mężczyzny, pragnie nie tylko mieszkać, ale dzielić wszystkie sprzęty z nim. Nie widzi nic złego w spaniu w jednym łóżku z obcym mężczyzną. Jej świat został załamany, schronienie utracone. Pozostaje jej szukać innego, zastępczego. Dom Jonatana wydaje się idealny, ponieważ zamieszkały tylko przez jedną osobę, a do tego dość bezradną wobec brutalnego wkroczenia w życie.

Nowa mieszkanka domu staje się przyczyną jego rewolucji w życiu: wyrusza z nią w głąb Pergamonii w poszukiwaniu swojej tożsamości. Napotkany świat jednak jest obcy, ludzie nie mają ze sobą kontaktu, nie potrafią współpracować, rozmawiać, a ich myśli nakierowane są na Urzędników. Poczucie bezradności wobec braku jakichkolwiek relacji międzyludzkich, stagnacji i zawieszeniu w oczekiwaniu na czyny Urzędników stają się przyczyną utworzenia przez niego oddziału szturmowego mającego bronić Pergamonii. Ta drastyczna decyzja stanie się początkiem dziwnych drastycznych wydarzeń: jego oddział w bezruchu będzie oczekiwał Wielkiego Wodza, a Jonatan z Angeliką zapętlą się na pergamońskim rynku, gdzie zostają świadkami walk urzędników z różnymi oddziałami. Nie będą to jednak typowe bitwy, ale takie, która znamy z Gombrowiczowskiego „Ferdydurke”: na miny, na gesty, figury, słowa.

W świecie tych dziwnych zachowań Jonatan oraz czytelnik pozostaną zagubieni, ich logika poddana wątpliwościom, wzorce podważone, a życie, istnienie czy choćby bezpieczeństwo bohatera wystawione na próbę. Zaszczuty pełnymi nienawiści hasłami tłumu pragnie wyrwać się ze świata Pergamonii, o której na początku mówił ze strachem zmieszanym z czcią. Na koniec pozostanie tylko sam strach człowieka przegranego, któremu trudno odnaleźć siebie w grotesce, spektaklu przywdziewanych masek, od których nie ma ucieczki nawet w zaświatach. Kiedy Goffman pisze o teatrze codzienności wkładanie kolejnych masek wydaje nam się proste, oczywiste. U Drzeżdżona jest to spektakl wokół bohatera zagubionego w swojej autystycznej niemożliwości zrozumienia kolejnych ról, gestów, które wydają się pozbawione sensów. Czytelnik zostaje wciągnięty w tę grę marionetek, uczucia bohatera. Tajemnicze kroniki, w których trzeba sprawdzać właściwość wydarzeń przywodzą mi na myśl ową starożytną pergamońską bibliotekę pełną dzieł zawierających ówczesne prawdy o świecie.

„Pergamonia” nie jest lekturą łatwą. Wymaga wytrwałości, skupienia, refleksji i czasu na spokojne czytanie, dlatego polecam wymagającym, cierpliwym i oczytanym czytelnikom, którzy będą mogli odkryć bogactwo motywów literackich, religijnych i filozoficznych.
Anna Sikorska

Jan Drzeżdżon Pergamoniahttp://www.wforma.eu/pergamonia.html