nowości 2024

Anna Andrusyszyn Pytania do artystów malarzy

Edward Balcerzan Domysły

Henryk Bereza Epistoły 2

Roman Ciepliński Nogami do góry

Janusz Drzewucki Chwile pewności. Teksty o prozie 3

Anna Frajlich Odrastamy od drzewa

Adrian Gleń I

Guillevic Mieszkańcy światła

Gabriel Leonard Kamiński Wrocławska Abrakadabra

Wojciech Ligęza Drugi nurt. O poetach polskiej dwudziestowiecznej emigracji

Zdzisław Lipiński Krople

Krzysztof Maciejewski Dwadzieścia jeden

Tomasz Majzel Części

Joanna Matlachowska-Pala W chmurach światła

Piotr Michałowski Urbs ex nihilo. Raport z porzuconego miasta

Anna Maria Mickiewicz Listy z Londynu

Karol Samsel Autodafe 7

Henryk Waniek Notatnik i modlitewnik drogowy III

Marek Warchoł Bezdzień

Andrzej Wojciechowski Zdychota. Wiersze wybrane

książki z 2023

Andrzej Ballo Niczyje

Maciej Bieszczad Pasaże

Maciej Bieszczad Ultradźwięki

Zbigniew Chojnowski Co to to

Tomasz Dalasiński Dzień na Ziemi i 29 nowych pieśni o rzeczach i ludziach

Kazimierz Fajfer Całokształt

Zenon Fajfer Pieśń słowronka

Piotr Fluks Nie z tego światła

Anna Frajlich Szymborska. Poeta poetów

Adrian Gleń Jest

Jarek Holden Gojtowski Urywki

Jarosław Jakubowski Baza

Jarosław Jakubowski Koń

Waldemar Jocher dzieńdzień

Jolanta Jonaszko Nietutejsi

Bogusław Kierc Dla tego

Andrzej Kopacki Życie codzienne podczas wojny opodal

Jarosław Księżyk Hydra

Kazimierz Kyrcz Jr Punk Ogito w podróży

Franciszek Lime Garderoba cieni

Artur Daniel Liskowacki Do żywego

Grażyna Obrąpalska Zanim pogubią się litery

Elżbieta Olak W deszczu

Gustaw Rajmus >>Dwie Historie<< i inne historie

Juan Manuel Roca Obywatel nocy

Karol Samsel Autodafe 6

Kenneth White Przymierze z Ziemią

Andrzej Wojciechowski Budzą mnie w nocy słowa do zapisania

Wojciech Zamysłowski Birdy peak experience

City 6. Antologia polskich opowiadań grozy

"Szekspirowskie apokryfy", http://sngkultura.pl, 16.05.2019

copyright © http://sngkultura.pl 2019

Wiliam Szekspir nieodmiennie fascynuje – nie tylko swoimi sztukami, ale i biografią. Prace naukowe, filmy, sztuki i opowiadania o Szekspirze powstają na całym świecie. Młody Szekspir, stary Szekspir, żona Szekspira. Obok festiwali sztuk napisanych przez Anglika można by organizować festiwale sztuk jemu poświęconych. Kolejną propozycją jest dramat Krzysztofa Ćwiklińskiego „Nocny gość” (...). Jeden akt, dwadzieścia pięć scen, dwie role (Szekspira i Nieznajomego). I jeszcze głos z offu, który informuje o czasie akcji i o datach śmierci obu postaci. Akcja toczy się w 1615 roku w Stratfordzie, Szekspir – jak wiemy – zmarł rok później. Z wypowiedzi kończącej sztukę dowiadujemy się, że drugi z bohaterów zmarł w 1630. Czyżby Nieznajomy to była postać historyczna?

Szekspir wrócił z Londynu do Stratfordu prawdopodobnie w 1610 roku. I to właśnie ostatnie 6 lat życia dramaturga inspiruje twórców. W tym czasie zmęczony życiem Szekspir pisał niewiele, nie występował na scenie. Był trochę odludkiem, kontemplującym w samotności swoje życie. Tak widzi rzecz całą choćby Sándor Márai w opowiadaniu „Łabędzia pieśń” z tomu „Magia” (polecam cały zbiór). Ćwikliński inaczej widzi te ostatnie lata pisarza, nawiązując do teorii podważających autorstwo sztuk stratfordczyka. Według części badaczy Hamleta, Makbeta i pozostałe dzieła przypisywane Szekspirowi mógł napisać ktoś inny, na przykład Christopher Marlowe. Lepiej wykształcony, obyty w świecie miałby wcale nie zginąć w wieku 29 lat w karczemnej (w dosłownym znaczeniu) awanturze. Według wspomnianej teorii jego śmierć sfingowano, by go uchronić przed oskarżeniami o herezję. Za całą operacją miał stać sir Francis Walsingham, szef ówczesnego wywiadu, który do Marlowe’a miał mieć słabość. Uchronił go przed oskarżeniami, dał schronienie i... wynajął Szekspira do podpisywania sztuk tworzącego w ukryciu pisarza. Ten ostatni wrócił do miejsca urodzenia, by dostatnio żyć ze zgromadzonego kapitału i zajmować się lichwą.

W sztuce Walsingham (Nieznajomy) odwiedza Szekspira w burzową noc i chce z nim porozmawiać. Jest doskonale zorientowany w całym życiu pisarza, zna wszystkie jego sprawy. Być może dlatego, że nimi kierował poprzez swoich agentów. A być może dlatego, że jest to diabeł, z którym Szekspir podpisał cyrograf. Bo przecież wiele lat temu zgodził się na zaproponowany przez przypadkowo spotkanego w gospodzie człowieka układ. Choć teraz udaje, że nie pamięta. A może już naprawdę uwierzył, że jest wielkim dramaturgiem. Sztuka Ćwiklińskiego analizuje mechanizm kłamstwa – oszukiwania i samooszukiwania się. Wydaje się, że Nieznajomemu zależy właśnie na zburzeniu iluzji. Na prawdzie? A może na sceptycznym wątpieniu we wszystko?

Bohaterowie rozmawiają całą noc. Szekspir – zgodnie z założeniem sztuki – nie jest człowiekiem wymownym ani błyskotliwym. Za to nieznajomy wielokrotnie powołuje się na znane cytaty i literackie czy filozoficzne aluzje. Cytuje sztuki Szekspira – być może zna je lepiej od ich „autora”. Ale cytuje też choćby Tadeusza Kotarbińskiego – po lekkiej modyfikacji tekstu: „Wobec przechodzącego wszelkie wyobrażenie zła na świecie, wobec głodu, nędzy, cierpienia, niesprawiedliwości, nienawiści, pogardy, wojen, gwałtów, chorób, pożogi, bluźnierstwem jest podejrzewać go o istnienie”. Chodzi oczywiście o istnienie Boga, choć Nieznajomy – jako konsekwentny sceptyk – podważa też swoją niewiarę. Żegnając się, mówi o spotkaniu na tamtym świecie (o ile taki istnieje). Jest oczytany, zna nawet wypowiedź papieża Piusa XII na temat spowiedzi. Przytacza ją (polemicznie) w odniesieniu do żalu: „Dzięki niemu rośnie pokora, wzmacnia się wola, pomnaża łaska”... Parafrazuje nawet Zygmunta Augusta, mówiąc: „Nie jestem panem twego sumienia”. Czego chce od Szekspira? Dla siebie – niczego, dla swego przyjaciela... prawdy.
Piotr Grobliński


Krzysztof Ćwikliński Nocny gośćhttp://www.wforma.eu/nocny-gosc.html