nowości 2024

Anna Andrusyszyn Pytania do artystów malarzy

Edward Balcerzan Domysły

Henryk Bereza Epistoły 2

Roman Ciepliński Nogami do góry

Janusz Drzewucki Chwile pewności. Teksty o prozie 3

Anna Frajlich Odrastamy od drzewa

Adrian Gleń I

Guillevic Mieszkańcy światła

Gabriel Leonard Kamiński Wrocławska Abrakadabra

Wojciech Ligęza Drugi nurt. O poetach polskiej dwudziestowiecznej emigracji

Zdzisław Lipiński Krople

Krzysztof Maciejewski Dwadzieścia jeden

Tomasz Majzel Części

Joanna Matlachowska-Pala W chmurach światła

Piotr Michałowski Urbs ex nihilo. Raport z porzuconego miasta

Anna Maria Mickiewicz Listy z Londynu

Karol Samsel Autodafe 7

Henryk Waniek Notatnik i modlitewnik drogowy III

Marek Warchoł Bezdzień

Andrzej Wojciechowski Zdychota. Wiersze wybrane

książki z 2023

Andrzej Ballo Niczyje

Maciej Bieszczad Pasaże

Maciej Bieszczad Ultradźwięki

Zbigniew Chojnowski Co to to

Tomasz Dalasiński Dzień na Ziemi i 29 nowych pieśni o rzeczach i ludziach

Kazimierz Fajfer Całokształt

Zenon Fajfer Pieśń słowronka

Piotr Fluks Nie z tego światła

Anna Frajlich Szymborska. Poeta poetów

Adrian Gleń Jest

Jarek Holden Gojtowski Urywki

Jarosław Jakubowski Baza

Jarosław Jakubowski Koń

Waldemar Jocher dzieńdzień

Jolanta Jonaszko Nietutejsi

Bogusław Kierc Dla tego

Andrzej Kopacki Życie codzienne podczas wojny opodal

Jarosław Księżyk Hydra

Kazimierz Kyrcz Jr Punk Ogito w podróży

Franciszek Lime Garderoba cieni

Artur Daniel Liskowacki Do żywego

Grażyna Obrąpalska Zanim pogubią się litery

Elżbieta Olak W deszczu

Gustaw Rajmus >>Dwie Historie<< i inne historie

Juan Manuel Roca Obywatel nocy

Karol Samsel Autodafe 6

Kenneth White Przymierze z Ziemią

Andrzej Wojciechowski Budzą mnie w nocy słowa do zapisania

Wojciech Zamysłowski Birdy peak experience

City 6. Antologia polskich opowiadań grozy

"Zapadnia", http://annasikorska.blogspot.com, 03.01.2019

copyright © http://annasikorska.blogspot.com 2019

Każdy z nas ma w swoim życiu jakąś zapadnię, która staje się motorem do irracjonalnego postępowania, przekraczania granicy wszelkiego rozsądku i odpowiedzialności, powołującą tak wielki strach, że człowiek zmienia się przestraszone zwierzę działające instynktownie. W książce Zbigniewa Kosiorowskiego opowieść o „krawaciarzach”, czyli więźniach czekających na wykonanie kary śmierci staje się pretekstem do poruszenia ważnych tematów dotyczących granicy, którą jest w stanie przekroczyć człowiek, kiedy na horyzoncie swego życia zobaczy „zapadnię”.
Śmierć zawsze jest tematem trudnym. Zmusza do refleksji nad życiem, postępowaniem, konsekwencjami, oceny relacji z innym ludźmi, zadania pytań o sens egzystencji. Najczęściej zakończenie przychodzi z zaskoczenia. Bywają jednak takie sytuacje, kiedy śmierć jest dokładnie zaplanowana. Dzieje się to w dwóch wypadkach: morderstwach i karach śmierci. Przy czym w pierwszym ofiara do końca ma nadzieję, a w drugim nie ma prawa do niej. Ale czy na pewno? A co jeśli w człowieku jest taka siła, która irracjonalnie do końca każe mu nie wierzyć i nakazuje mu za wszelką cenę trzymać się życia. Jak daleko każe ona posunąć się jednostce pragnącej za wszelką cenę trwać?
„Jeśli kara miałaby odstraszać, należałoby robić wokół egzekucji więcej hałasu. Jestem więc, w ostateczności, za publicznym wieszaniem! Na największych placach, z udziałem szerokich rzesz. Z obowiązkowym udziałem każdego dorosłego obywatela. Co najmniej jeden raz w dekadzie. Zapożyczone wzory z Chin, czy też niektórych państw arabskich, do których coś tam eksportujemy (słyszało się o morskich transportach rolniczych, gąsienicowych ciągnikach z dyszlami), to i z importu możemy przyswoić ich słuszne rozwiązania. Ścięty, rozstrzelany, powieszony... nie w zatęchłej pakamerze, a na widoku... Proszę o reflektory na estradę! Więcej! Więcej światła!”.
Kolejnym problemem jest udział innych w karze śmierci. Trzeba się zastanowić jak to wpływa na ich psychikę, postrzeganie świata, usytuowanie ich w społeczeństwie. Kaci to od wieków ludzie niosący strach, wzbudzający poczucie niesprawiedliwości, krzywdy. Jak żyć z takim piętnem? Czy doświadczenie współudziału w czyimś wymuszonym końcu życia może mieć formę resocjalizacyjną czy raczej znieczula? Takie pytania Kosiorowski na różne sposoby stara się dość często stawiać i daje też odpowiedź:
„Z małolatami do czasu była jeszcze szansa. Z tymi pierwszy raz karanymi. Wyrok, w miarę wnikliwe rozpoznanie psychologiczne i transport do zakładu, w którym działało technikum. Najczęściej metalowe albo obuwnicze. Kończył wyrok i wychodził z zawodem oraz papierami ukończenia średniej szkoły. Szanse, że wróci do poprzedniego środowiska były mniejsze. Jedyne w miarę skuteczne resocjalizowanie. Pod koniec lat sześćdziesiątych sam najwyższy sekretariat zalecił likwidację więziennego szkolnictwa zawodowego stopnia średniego. Robotnicy rzekomo się oburzali na fakt, że łatwiej złodziejowi ukończyć technikum nich ich dzieciom. Tak przynajmniej dowodzili ci, którzy się w imieniu robotników wypowiadali. Podpadłem jednemu z nich, dowodząc, że mówi brednie, bo przecież do szkół więziennych robotnik dziecka nie pośle, chyba że każe mu najpierw ukraść albo zgwałcić”.
„Zapadnia” to przede wszystkim opowieść o karze, więziennictwie, resocjalizacji, stosunku ludzi od wyroków i skazanych. Wejdziemy tu w świat obnażania społecznego „Lewiatana” bezlitośnie pochłaniającego jednostki przekraczającego zakazy i nakazy, wykluczającego niedostosowanych. Unicestwianie odbywa się na trzech poziomach: psychicznym, fizycznym i społecznym. Skazany za małe przestępstwo ma duże szanse na powrót do więzienia, gdzie zamiast przystosowywać się do wchodzenia w dobre relacje z innymi, pomocy i pracowitości uczy się, w jaki sposób najlepiej żyć z działalności przestępczej. Szlifowanie fachu ułatwia wykluczenie społeczne. To prowadzi do przekroczenia najważniejszej granicy: pozbawienia życia w imię własnych interesów, co z kolei przekłada się na karę śmierci, czyli eliminację jednostki ze społeczeństwa, co nie pozostaje bez wpływu na osoby biorące udział w procederze. Doświadczenie śmierci i strachu z nią związanego zatacza tu coraz szersze kręgi. Po skazańcu pozostaje nie tylko mogiła, ale i ludzie, którzy brali udział w jego przygotowaniach do wykonania wyroku. Pracownicy więzienia stają się świadkami kolejnych upadków i szarpania się z systemem. Widzą skazańca, który gotowy jest poświęcić swoje człowieczeństwo, aby móc dalej żyć.
Tytułowa „Zapadnia” w powieści Kosiorowskiego to urządzenie pozwalające pozbyć się ze społeczeństwa największego problemu, czyli brutalnych i wielokrotnych morderców skazanych na powieszenie. W wyobrażeniach ludzi bardzo proste: urządzenie, na którym stoi skazaniec ze stryczkiem na szyi i obraz kata pociągającego dźwignię usuwającą spod nóg konstrukcję, przez co osoba poddana karze zawisa i umiera. Po paru minutach lekarz stwierdza zgon. Niby proste, a jednak nie, bo towarzyszą temu sprawy karne, pracownicy więzienia przyglądający się kolejnym etapom walki o życie, współwięźniowie gotowi „pomóc” w zdobyciu orzeczenie o niepoczytalności. Nawet kosztem całkowitego pozbawienia możliwości świadomości. I właśnie wtedy odkrywamy jak daleko jest w stanie posunąć się człowiek, który stoi oko w oko ze śmiercią, musi na nią oczekiwać, jest świadomy tego, kiedy zostanie wykonany wyrok. A później karę śmierci zniesiono. Pozostały puste pomieszczenia i średnio sprawne urządzenia ukryte w mrocznych piwnicach przypominające czasy reżimu, o którym najlepiej opowiadać tworząc klimatyczne i złowrogie miejsca do zwiedzania. W ten sposób ma powstać coś, co łączy w sobie przeciwieństwa: atrakcja turystyczna, kojarząca się z miło spędzonym czasem i mroczne pomieszczenia więzień, których ściany nasiąknęły strachem skazańców. Całość atrakcji ma podkreślić realistyczne przedstawienie. Ale czy ono jest stanie oddać ten wielki strach odczuwany przez skazańców?
Zbigniew Kosiorowski każe nam zadać sobie pytanie, gdzie znajdują się granice w karaniu, w jaki sposób możemy uzdrawiać społeczeństwo. Opowieść o skazańcach to przede wszystkim wiwisekcja społeczeństwa, pokazanie jego uprzedzeń, pokazanie, że ci, którzy nie szanują życia innych ludzi gotowi są na wszystko, aby chronić własne.
„Zapadnia” to powieść trudna, wymagająca skupienia, refleksji, analizy tego, jak bardzo degradacyjnie na społeczeństwo wpływa kara śmieci, której ze względów zawodowych obserwatorzy zmuszeni do udziału też dostrzegają zapadnię i niszczy ona ich życie tak bardzo, że muszą swoje odczucia zagłuszyć alkoholem. To także opowieść o nasze estetyce oraz dążenia do zabawiania się makabrycznymi obrazami. Obozy i publiczne kary śmierci nie bez powodu istniały przez wiele wieków.
„Celem mojego obecnego pisania – zalecenia specjalisty – jest osiągnięcie katharsis. I czegoś więcej, w ramach obowiązkowej, powiedzmy terapii. On zaś przez swą kreację dał szansę oczyszczenia innym”.
W powieści Zbigniewa Kosiorowskiego znajdziemy drastyczne opisy pokazujące realia więzienne, w których brutalność jest normą obecną na każdym poziomie więziennej egzystencji: od strażników, przez lekarzy i księdza po więźniów. Obecność kilku narratorów, pokazywanie losów z różnych perspektyw pozwala lepiej wejść w ten zawiły układ. Wszystko zaczyna się od znalezienia przez młodego prawnika zakopanego w miejscu pochówku skazańców tekst nazwany „Testamentem”, będący relacją pracownika penitencjarnego, który porzucił tę pracę do bycia dziennikarzem z ambicją pisarską i poczuciem misji przybliżenia innym prawdy o zbrodniarzach i ich karze śmierci oraz systemie karania i resocjalizowania, braku otwartości społeczeństwa na poprawę przestępcy.
Anna Sikorska


Zbigniew Kosiorowski Zapadniahttp://www.wforma.eu/zapadnia.html