NEUMAN EDWARD (ur. około 1922 roku). Udało się, przekonałem Marię do lektury wspomnień sybirackich Edwarda Neumana, wspomnień co najmniej interesujących. Wymieniam kilka rozdziałów („W Swierdłowsku”, „Siewurałłag”, „Sierowski łagier”), na szczególne wyróżnienie zasługuje rozdział pod tytułem „Polak z Leningradu”, rzecz o Bolesławie Jóźwiaku, urodzonym 18 grudnia 1922 roku. Bolesław Andrejewicz Juzwjak to rówieśnik naszego łodzianina.
Nie potrafię wskazać wszystkich łagrów, w których przebywał Neuman. Ale zajrzyjmy do jednego z baraków: „W obozie odsiadywali też swoje wyroki dwaj ludzie z Polski: wysoki, o arystokratycznej, chociaż zniszczonej twarzy były mąż zaufania emigracyjnego rządu polskiego w Londynie, skazany na dziesięć lat, pan S., oraz mały, o semickim wyglądzie, z pięcioletnim wyrokiem za spekulację, łódzki Żyd Josek. (...) Pan S. demonstracyjnie unikał języka rosyjskiego i z nikim nie rozmawiał, nawet z mówiącym poprawnie po polsku Joskiem, którym gardził”.
Zarówno felczer Josek, jak i pan S. powinni znaleźć się w mojej broszurze o sybirakach („pogardzany Żydek Josek ratuje polskiego arystokratę i antysemitę, troskliwie układa go na pryczy, pociesza”), powinienem zwłaszcza napomknąć o „głośnej sprawie” felczera: „Pewnego razu cztery zdrowe dziewuchy zarzuciły mu koc na głowę, wciągnęły do baraku, rozebrały do naga i zgwałciły”. Felczer nazwał je „diablicami”. Nie bez powodu.
Edward Neuman: „Cena przetrwania”. Projekt okładki Romuald Siuda. Glob JV, Szczecin 1992, s. 175
[20 IV 2022]
© Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki
