nowości 2024

Anna Andrusyszyn Pytania do artystów malarzy

Edward Balcerzan Domysły

Anna Frajlich Odrastamy od drzewa

Adrian Gleń I

Guillevic Mieszkańcy światła

Gabriel Leonard Kamiński Wrocławska Abrakadabra

Wojciech Ligęza Drugi nurt. O poetach polskiej dwudziestowiecznej emigracji

Zdzisław Lipiński Krople

Tomasz Majzel Części

Joanna Matlachowska-Pala W chmurach światła

Piotr Michałowski Urbs ex nihilo. Raport z porzuconego miasta

Anna Maria Mickiewicz Listy z Londynu

Karol Samsel Autodafe 7

Marek Warchoł Bezdzień

Andrzej Wojciechowski Zdychota. Wiersze wybrane

książki z 2023

Andrzej Ballo Niczyje

Maciej Bieszczad Pasaże

Maciej Bieszczad Ultradźwięki

Zbigniew Chojnowski Co to to

Tomasz Dalasiński Dzień na Ziemi i 29 nowych pieśni o rzeczach i ludziach

Kazimierz Fajfer Całokształt

Zenon Fajfer Pieśń słowronka

Piotr Fluks Nie z tego światła

Anna Frajlich Szymborska. Poeta poetów

Adrian Gleń Jest

Jarek Holden Gojtowski Urywki

Jarosław Jakubowski Baza

Jarosław Jakubowski Koń

Waldemar Jocher dzieńdzień

Jolanta Jonaszko Nietutejsi

Bogusław Kierc Dla tego

Andrzej Kopacki Życie codzienne podczas wojny opodal

Jarosław Księżyk Hydra

Kazimierz Kyrcz Jr Punk Ogito w podróży

Franciszek Lime Garderoba cieni

Artur Daniel Liskowacki Do żywego

Grażyna Obrąpalska Zanim pogubią się litery

Elżbieta Olak W deszczu

Gustaw Rajmus >>Dwie Historie<< i inne historie

Juan Manuel Roca Obywatel nocy

Karol Samsel Autodafe 6

Kenneth White Przymierze z Ziemią

Andrzej Wojciechowski Budzą mnie w nocy słowa do zapisania

Wojciech Zamysłowski Birdy peak experience

City 6. Antologia polskich opowiadań grozy

"Ludzie bez właściwości", www.papierowemysli.pl, 20.11.2011

copyright © www.papierowemysli.pl 2011

To książka o murze. Tym, który upada, ale trwa wciąż w mentalności, który – choć obalony – nadal dzieli ludzi na lepszych i gorszych. Na bogatych i biednych. Na Wessis i Ossis. Brygida Helbig w swoich opowieściach Enerdowce i inne ludzie opisuje postawy mieszkańców byłej Niemieckiej Republiki Demokratycznej po zburzeniu muru berlińskiego – jak odnaleźli się w nowej rzeczywistości, jak widzą swoich sąsiadów (zarówno Niemców z byłej Republiki Federalnej Niemiec, ale także i Polaków).

Teoretycznie, 20 lat po upadku muru wydawałoby się, że różnice mentalnościowe pomiędzy mieszkańcami wschodnich i zachodnich Niemiec powinny się już były dawno zatrzeć. Tyle mówi teoria. Praktyka wygląda zgoła odmiennie – jak wynika z aktualnych analiz naukowych, jest wręcz przeciwnie: uprzedzenia się pogłębiają.

Pisarka nie szuka źródeł tych podziałów, tylko cierpliwie kreśli obraz tego, co w naszej nomenklaturze przyjęło się jako homo sovieticus. W groteskowych, nieraz wręcz tragikomicznych narracjach, Brygida Helbig ze współczuciem, ale i przewrotnym humorem dociera do wypartych emocji, podświadomych motywacji, opisuje skrzywione przez szkołę, czy organizacje młodzieżowe w stylu FDJ (ich hasło, może pamiętacie, brzmiało Seid bereit!, czyli Bądźcie gotowi!) biografie Enerdowców. Biografie te maja swój przykry ciąg dalszy po zjednoczeniu Niemiec, które okazuje się dla Ossis ponowną traumą i upokorzeniem. Ofiary przemocy z czasem same stają się katami, podświadomie mszczą się na słabszych.

To syndrom odrzucenia, ale i zarazem świadectwo przebywania w „czasie przejściowym”, który już nie jest komunizmem, ale jeszcze nie przerodził się w demokrację. Ale w odróżnieniu od Polaków, Ossis wylądowali w jednym państwie z Wessis, co dodatkowo pogłębiło wspomnianą wcześniej traumę. Bo nie ma czasu na rozpamiętywanie przeszłości, gdy jednej nocy ze sklepów znikają nagle wszystkie znajome produkty zastąpione przez towary podpisane znajomym językiem, ale przecież obce.

Do czego mógłbym porównać powieść Brygidy Helbig? Na polskiej scenie brakuje (dodam, że dramatycznie!) książek rozliczających ostatnie dwie dekady pod kątem odrzucenia. Być może podziały w Polsce nie rysują się po prostu równie ostro, co w Niemczech. Pewną próbą uporania się z demonami „ossis” są inne książki wydawane w Formie, jak choćby powieści Krzysztofa Niewrzędy czy Dariusza Muszera. Ciekawą formą rozliczenia z enerdowską przeszłością jest także powieść Malin Schwertfeger Kawiarnia Saratoga, chociaż w tym tytule więcej znajdziemy nostalgii za PRL-em niż za NRD.

Książkę Brygidy Helbig cechuje także zaskakujący humor, z jakim autorka kreśli wyprawy enerdowców do Polski, czy czeskiej Pragi. Równie zabawne bywają potyczki przeciętnego Niemca z obcą formą zachodniej biurokracji. Językowo rzecz jest znakomita (autorka jest dwujęzyczna), każde z opowiadań, których bohaterowie pojawiają się w różnych utworach, dodaje stereoskopowego widzenia. A wszystko w świetnym stylu, chciałoby się rzec – Hochdeutsch...
Krzysztof Maciejewski


Brygida Helbig Enerdowce i inne ludziehttp://wforma.eu/179,enerdowce-i-inne-ludzie.html