copyright © https://sztukater.pl 2024
Andrzej Wasilewski pokusił się o napisanie książki naukowej na temat tego, czy Stanisław Lem był teoretykiem literatury, a jeśli tak, to właściwie jak brzmiała jego teoria tej dziedziny sztuki. Przeszukuje on dzieła mistrza pokazując nam schematy, tendencje literackie, ukazuje nam Lema właśnie od strony naukowej, dając do zrozumienia, że był on człowiekiem nie tylko o wielkiej wyobraźni, ale także ogromnej wiedzy i intuicji. Tytułowa teoria literatury to dziedzina nauk humanistycznych zajmująca się badaniem istoty, natury, funkcji i sposobów istnienia literatury. Stanowi metateoretyczną refleksję nad literaturą jako zjawiskiem kulturowym i artystycznym, analizując zarówno jej wewnętrzną strukturę, jak i jej relacje z innymi dziedzinami życia oraz kontekstami społecznymi, historycznymi i filozoficznymi. Fragment tej teorii pokusił się stworzyć sam Stanisław Lem, a Wasilewski postanowił ją spisać, dla utrwalenia wiedzy i wielkości pisarza.
Lem w swojej twórczości stawia nam podstawowe pytania, na które jednak ciężko jest jednoznacznie odpowiedzieć. Pyta, czym właściwie jest literatura, jakie są jej formy, jaką pełni funkcję, kim dla niej jest odbiorca oraz jaki ma ona związek z innymi dziedzinami sztuki. Okazuje się, ze twórca fantastyki naukowej precyzuje odpowiedzi na te pytania, tworząc tym samym swoiste kompendium wiedzy, kreujące tym samym uniwersum literackie. Twórca tego opracowania zbiera te wszystkie informacje, szereguje wiedzę, tak, żeby czytelnikowi było łatwiej dotrzeć do światopoglądów samego Lema. Wasilewski odwala na nas kawał niezłej roboty, wykonuje zadanie, które ułatwia nam „lemowskie” widzenie świata oraz ludzi. Dzięki temu staje się to bardzo ważna pozycja literaturoznawcza.
Autor książki wspomina nam o głównych obszarach zainteresowania Lema: o poetyce, estetyce literatury, teorii narracji, hermeneutyce, kontekście kulturowo-społecznym oraz intertekstualności. Kluczowymi pojęciami tejże teorii jest teza, że literatura ma przede wszystkim poznawczą rolę. Lem uważał literaturę za narzędzie eksploracji rzeczywistości, zarówno tej zewnętrznej, jak i wewnętrznej. Literatura, według niego, może badać granice ludzkiej wiedzy, wyobraźni i możliwości intelektualnych. Według niego przestrzeń fantastyki staje się metaforycznym laboratorium myśli. Pisarz podkreślał, że science fiction umożliwia stawianie pytań o przyszłość technologii, ewolucję człowieka i granice poznania. Uważał jednak, że większość twórców tego gatunku nie wykorzystuje jego pełnego potencjału, poprzestając na schematycznych fabułach.
Andrzej Wasilewski nie unika też trudnych aspektów rozważań Lema. Przedstawia w sposób obiektywny lemowską krytykę literatury gatunkowej. Lem krytykował konwencjonalne science fiction za brak głębi intelektualnej, schematyczne rozwiązania fabularne i przesadne skupienie na akcji kosztem refleksji filozoficznej. W esejach, takich jak te zebrane w książce „Fantastyka i futurologia”, dokonywał szczegółowej analizy literatury science fiction, podkreślając jej ograniczenia i potencjalne możliwości. Dostrzegał także, że literatura gatunkowa może zyskać miano literatury „wysokiej”, jeśli podejmie istotne problemy filozoficzne, społeczne czy naukowe, co sam starał się realizować w swoich dziełach.
W tym opracowaniu naukowym znajdziemy także rozwinięcia innych, poszczególnych tematów, które interesowały polskiego mistrza fantastyki. Miedzy innymi są to takie zagadnienia jak: literatura jako system, relacja między technologią a literaturą, funkcja i granice wyobraźni literackiej. Autor publikacji opiera się na najważniejszych tekstach teoretycznych Lema, jakimi są: „Fantastyka i futurologia”, liczne eseje i felietony, przedmowy i posłowia do własnych książek.
Jeśli jesteście zainteresowani twórczością Lema i chcielibyście uszeregować sobie jakoś jego myśli filozoficzne to bardzo gorąco polecam wam tę książkę, pokazuje ona pisarza w sposób kompleksowy – nie tylko jako wielkiego „wyobrażeniowca”, ale także jako człowieka nauki, myśliciela i filozofa.
6/6
Sylfana
Andrzej Wasilewski Teoria literatury Stanisława Lema – http://www.wforma.eu/teoria-literatury-stanislawa-lema.html
